جاي پاي چشم‌انداز نفت در بازار محصولات فولادي
پدرام ايزدي* در هفته‌هاي اخير، بازار با تغييرات بسيار زيادي مواجه بود.
آمار اقتصادي که اخيرا منتشر شده همه اشاره به رکود گسترده در فعاليت‌هاي
توليدي در سطح جهان و افزايش سطح بيکاري دارد. همزمان با گذار غيرقابل
اجتناب اکثر اقتصادهاي جهان از برنامه خريد دارايي‌ها و پايان يافتن برنامه
افزايش عرضه پول (QE) نگراني‌ها در مورد سنگيني بار بدهي بر دوش دول عضو
سازمان همکاري و توسعه اقتصادي(OECD) شديدتر شد.
تداوم روند سرعت رشد در اقتصادهاي شکوفا، باعث شد تا خطر انقباض بيش از حد
بازار و فشارهاي حاصل از تورم بر اين جوامع سايه افکند. با وجود چنين
چالش‌هايي، در سال 2011 رشد جهاني در سطح 9/3 درصد باقي خواهد ماند که عامل
اصلي آن روند قوي توسعه در اقتصادهاي شکوفا و بانگ گام‌هاي يکنواخت رشد در
کشورهاي عضو سازمان همکاري و توسعه اقتصادي است.
همچنين چشم‌انداز سطح
جهاني تقاضا براي نفت در نيمه مياني سال 1390 دوگانگي مشابهي را از خود به
نمايش خواهد گذاشت. در ميان کشورهاي عضو، وقوع حوادث ناگوار و مهيب در ژاپن
همچنان ميزان مصرف را تحت‌شعاع خود قرار داده و هنوز مشخص نيست که چه
زماني تلاش‌هاي انجام شده براي بهبود يافتن بازار مصرف تاثيرگذار خواهد بود
و موجب تغيير رفتار در بازار مي‌شود. بعلاوه، آخرين گزارشات آماري از
ايالات متحده از تقاضاي ضعيف‌تر از حد انتظار نفت حکايت دارند که اين سطح
تقاضا ناشي از بهاي بالاي طلاي سياه در بازارهاي خرده فروشي است. از سوي
ديگر، انتظار مي‌رود که کشورهاي در حال توسعه روند مداوم رشد را بر بتابند و
عهده دار 90 درصد از اين ميزان رشد باشند. بايد اضافه کرد که در فصل
تابستان پيش‌بيني کمبود نيروي برق در چين اين احتمال را مي‌دهد که استفاده
از ژنراتورهاي ديزلي افزايش يابد و به تبع در ماه‌هاي آتي شاهد قدرت گرفتن
رشد تقاضا در بازارهاي جهاني باشيم.
در طرف عرضه، پيش بيني فعلي براي
توليدات غير اوپکي بيش از حدي بود که با آغاز سال جديد انتظار آن مي‌رفت.
وقوع تطبيق موجب صعودي شدن روند حاکم بر بازار شد که با مشارکت کشورهاي
آمريکاي شمالي، آمريکاي لاتين و چين عملي شد. از اواسط دي ماه، ميزان توليد
در ايالات متحده با افزايش ميزان توليد نفت شرکت شل(Shale)، تغيير روند
چشمگير و مثبتي را تجربه کرد. در ديگر مناطق از جمله در آمريکاي شمالي،
تلاش‌ها براي کاهش سرعت افت ميزان توليد در مکزيک باعث شد تا چشم‌انداز
فعلي به گونه‌اي که هست تعبير شود. در برزيل و کلمبيا هم به پشتوانه حرکت
بازار به سوي بهبودي نشانه‌هايي از اصلاحات مثبت در روند مشاهده شد. در
چين، پيش‌بيني روند رشد با اصلاحات مثبت همراه بود؛ چراکه توسعه مناطق
ساحلي براي حمل کالا باعث افزايش ميزان توليد در اين کشور شد.
در حال
حاضر، بازارهاي کالايي در کشورهاي عضو روند يکنواختي را طي مي‌کنند. به‌رغم
کاهش سطح بالاي نفت در انبارها که از خردادماه سال قبل رخ داد، ذخاير نفت
خام به طور ميانگين در سطوح بالاتر از سطوح 5 ساله قرار دارد. بعلاوه،
افزايش يکنواخت کالاهاي تجاري و ذخاير استراتژيکي محصولات پتروشيمي‌در
کشورهاي غيرعضو همچنان به حيات خود ادامه مي‌دهند. چين به تنهايي ميزان
ذخيره نفت خام خود را به بيش از 100 ميليون بشکه افزايش داده و پيش بيني
مي‌شود که در سال جاري 5 ميليون بشکه ديگر به اين ميزان بيافزايد. هرچند
بازار در فروردين ماه با کاهش يکباره مواجه شد، اما ذخيره کالا به صورت
شناور در حدود 64 ميليون بشکه برآورد شده است، البته به شرطي که در بازار،
عرضه کالا به سرعت انجام گيرد (نمودار 1). همچنين، مدت معاملات سلف در
کشورهاي عضو در حال حاضر حدود 58 روز است که اين مدت بيشتر از عرف تاريخي
آن است.
با نگاهي به روزهاي باقيمانده از سال، توازن در دو کفه عرضه و
تقاضا خبر از تشديد شرايط در بازار را مي‌دهد. در نتيجه، سطح کالاي موجود
در انبارها در سرتاسر جهان با ورود بازار به دوره معروف به سطوح بالاي
تقاضاي فصلي به کاهش خود ادامه خواهد داد. در بازه زماني سه‌ماهه، پيش‌بيني
مي‌شود که ميزان مصرف در جهان در سه ماهه پيش رو، افزايش 2 ميليون و 300
هزار بشکه در روز را تجربه کند و در سه ماهه چهارم ميلادي 200 هزار بشکه در
روز به اين رقم افزوده خواهد شد. در همين زمان، انتظار بر اين است که عرضه
نفت از سوي کشورهاي غيرعضو و عرضه مايعات گاز طبيعي از سوي کشورهاي عضو
اوپک به ترتيب در سه ماهه سوم و چهارم 200 هزار و 600 هزار بشکه در روز به
اين ميزان بيافزايند. اين امر منجر به افزايش هرچه بيشتر تقاضا براي نفت
خام خواهد شد و تقاضا به سطحي بالاتر از سطح توليد فعلي خواهد رسيد. با
وجود ابهامات ذاتي در بازار تقاضا براي نفت خام اوپک(نمودار 2) که هم ريشه
در طرف تقاضا دارد و هم در طرف عرضه، بين سطح فعلي توليد و سطح تقاضا براي
نفت خام اوپک شکاف بزرگي بر جاي خواهد ماند.
اين شکاف باعث افزايش بهاي
نفت خام در سرتاسر جهان خواهد شد که ايران و ديگر کشورهاي همسايه از آن
بي‌نصيب نخواهند بود و بازار محصولات تخت را در بخش فولاد با تغييرات جدي
مواجه خواهد کرد. از يک سو، نوسانات زياد در نرخ تبادل ريالي در برابر دلار
آمريکا موجب شد تا رکود بر بازار خريد محصولات نورد در ايران سايه افکند.
همچنين از سوي ديگر، در ماه‌هاي آتي بالا بودن بهاي نفت موجب افزايش مصرف
محصولات نورد در ايران خواهد شد. بدليل حجم کوچک سفارشات از سوي خريداران
ايراني در خرداد ماه، اگر نرخ تبادل ارزي ريال تثبيت شود، خريد محصولات تخت
در تيرماه افزايش خواهد يافت. بازار تقاضاي ورق شيت در ترکيه تا اوايل تير
رو به بهبودي خواهد رفت؛ چرا که انتخابات پارلماني به پايان خواهد رسيد و
ثبات سياسي در اين کشور برقرار خواهد شد. ميدل ايست استيل دايناميک (مِسد)
بر اين باور است که افزايش نامحسوسي در ميزان خريد مصرف کنندگان ترکيه رخ
خواهد داد؛ چراکه بخش لوله درز دار تنها بخشي بود که در آن تغييرات مثبت و
روند افزايشي به ميزان هر تن 55 يورو در ارديبهشت ماه را شاهد بوديم. در
بخش صنعت ساخت و ساز، در سال 2011 ميلادي صدور مجوز‌هاي ساخت و ساز 26 درصد
افت داشته است و پيش بيني مي‌شود اين روند در تابستان نيز همچنان ادامه
يابد. در ماه‌هاي تير و مرداد، صنعت خودروسازي شاهد رکودي فصلي خواهد بود.
به عنوان نمونه، توليد ماشين‌هاي مسافربري در سه ماهه اول سال‌هاي 2009 و
2010 ميلادي در حدود 40 درصد کاهش يافت. بنابراين، بازار تقاضا در
خاورميانه سيري نزولي در پيش خواهد گرفت که آغاز آن اول مرداد همزمان با
شروع ماه مبارک رمضان خواهد بود. در اوايل شهريور با جاري شدن نواي بهبودي
در بازار صنايع مصرف‌کننده، ميزان خريد محصولات تخت نيز افزايش خواهد يافت.
*کارشناس بازار فولاد
منبع: ميدل ايست استيل دايناميک (MESD)
