سهم 5/2 درصدي فولاد از تجارت جهاني
فولاد
ترکيب بسيار متنوعي از آهن، کربن و عناصر آلياژي است به طوري که مي‌توان
با تغيير مقدار و نوع اين عناصر، ترکيبات مختلف فولادي با خواص بسيار جالب و
متفاوت را توليد کرد.
اگر‌چه تاريخچه توليد فولاد به حدود سه هزار سال
قبل بر مي‌گردد اما روش‌هاي جديد براي توليد محصولات فولادي در قرن
19ميلادي به کار گرفته شد.
توسعه تکنولوژي توليد فولاد در آن زمان باعث
توليد مقادير بسيار زيادي از اين محصول شد و در نتيجه کاربردهاي جديدي جهت
استفاده از آن مثلا در راه‌آهن و صنايع اتومبيل‌سازي به وجود آمد که از آن
زمان تا به حال دامنه کاربرد و توليد اين محصول روز‌به‌روز گسترش يافته
است.
علاوه بر ارزان‌تر بودن فلز فولاد که سبب مصرف فوق‌العاده آن
مي‌شود، مي‌توان به ويژگي‌هاي قابليت آلياژي و امکان انجام عمليات حرارتي و
ديگر عملياتي که سبب ايجاد خصوصيات بسيار متنوعي در فولاد مي‌شود، اشاره
کرد. ويژگي‌هاي يادشده تنوع عظيمي در کاربرد فولاد ايجاد کرده است. دامنه
اين تنوع از سوزن و سنجاق تا کشتي‌هاي عظيم‌الجثه اقيانوس پيما و آسمان
خراش‌ها گسترده است. ماشين آلات ساخته شده از فولاد همه آنچه مورد نياز
روزانه بشر است را مي‌سازند. چنين گستره وسيعي از تنوع کاربرد که امکان
پايه گذاري و راهبري صنايع گوناگون را ميسر ساخته، مقدار مصرف آهن و فولاد
را به معياري براي داوري در مورد گستردگي صنعت در کشورها مبدل کرده است.
صنعت فولاد به عنوان يکي از پايه‌هاي مهم اقتصادي هر کشور تلقي مي‌شود و در
برخي مطالعات مصرف سرانه فولاد را به عنوان شاخصي براي ارزيابي صنعتي بودن
يک کشور برشمرده‌اند.
صادرات کارخانه‌اي 3/3 درصد
در بيش از 61 کشور
فولاد توليد مي‌شود و آهن و فولاد سهمي 5/2 درصدي از تجارت جهاني کالا را
در بر داشته و سهم آن از صادرات کالاهاي کارخانه‌اي نيز بالغ بر 3/3 درصد
است. در ايران نيز فولاد با حضور در بخش‌هاي مهم توليدي و صنعتي کشور نقش
بسيار مهمي را ايفا مي‌کند. انواع مختلف محصولات فولادي در جهان توليد و
مصرف مي‌شود. به طور کلي مي‌توان محصولات فولادي را به صورت زير دسته بندي
کرد؛ فولاد نيمه ساخته که شامل شمش فولاد و تختال است، فولاد بلند که شامل
مفتول، تيرآهن و ميلگرد است و فولاد تخت که ورق و کلاف و انواع محصولات
گالوانيزه و رنگ اندود را تشکيل مي‌دهد.
3/63 درصد توليد جهاني با استفاده سنگ‌آهن و کک
در
حال حاضر 3/63 درصد توليد جهاني فولاد با استفاده از سنگ‌آهن و کک (زغال
سنگ متالوژيکي) در کوره بلند و کتوتورهاي اکسيژني (BOF) و 1/31 درصد آن به
روش احياي مستقيم در کوره‌هاي قوس الکتريکي (EAE) با استفاده از قراضه و
آهن اسفنجي (DRI) صورت مي‌گيرد.
6/3 درصد باقي نيز به روش زيمنس مارتين
به دست مي‌آيد. پيش‌بيني مي‌شود فرآيند فولادسازي کتوتور اکسيژني به
عنوان فرآيند پايه توليد فولاد براي چند دهه بعد نيز در راس قرار گيرد.
اين
در حالي است که در ايران اين نسبت‌ها 8/28 و 2/71 و صفر است. نسبت سهم‌هاي
توليد فولاد در جهان و ايران تقريبا برعکس است که با توجه به مزيت نسبي
گاز در ايران که به عنوان خوراک اصلي کوره‌هاي قوس الکتريکي محسوب مي‌شود و
مزيت روش قوس الکتريکي بايد به اين موضوع توجه ويژه داشت.
لازم به ذکر است روش کتوتورهاي اکسيژني در ايران منحصر به شرکت ذوب‌آهن اصفهان مي‌باشد.
رشد 15 درصدي توليد فولاد خام ايران
بانک جهاني نسبت 85/0 درصد رشد اقتصادي به ازاي يک درصد افزايش مصرف فولاد در جهان را به عنوان يک نسبت تا سال 2050 اعلام کرده است.
با
توجه به اين نسبت مي‌توان ميزان رشد مصرف فولاد کشورها را بر مبناي رشد
اقتصادي آنها مد نظر قرار داد. اين ارقام با توجه به نرخ رشد کشورهاي جهان
نشان دهنده رشد روزافزون نياز به فولاد در جهان است.
توليد فولاد خام در
دنيا طي سال 2010 برابر با يک ميليارد و 414 ميليون تن بود که نسبت به سال
2009 از رشد 15 درصدي برخوردار است اين درحالي است که توليد سال 2009 افت
هشت درصدي نسبت را به سال قبل از آن تجربه کرد. ظرفيت فولاد خام نيز در
سال2010 برابر با يک ميليارد و 886 ميليون تن است بنابراين درصد استفاده از
ظرفيت توليد فولاد در دنيا برابر با 8/73 درصد مي‌شود که 1/1 درصد از سال
2009 بالاتر بوده اما با رقم 8/90 درصد استفاده از ظرفيت سال 2008 (قبل از
بحران جهاني اقتصاد) فاصله زيادي دارد. ظرفيت بلا استفاده واحدهاي فولادي
در دنيا نزديک به 472 ميليون تن است که به معناي پيشي گرفتن نسبتا زياد
عرضه نسبت به تقاضا در شرايط حاضر است.کشور چين با توليد 626 ميليون تن
فولاد در سال 2010 ضمن رشد 3/9 درصدي نسبت به سال قبل، معادل 3/44 درصد سهم
توليد فولاد دنيا را به خود اختصاص داده است، پس از آن کشور ژاپن با 8/7
درصد از سهم توليد فولاد دنيا (109 ميليون تن) در رتبه دوم فولاد قرار
دارد. کشور ترکيه نيز با توليد 29ميليون تن فولاد ضمن رشد 6/14 درصد توليد،
سهم دو درصد توليد را داشته و در زمره 10 توليد‌کننده فولاد دنيا قرار
گرفته است. از نظر رشد توليد کشورهاي آمريکا و آلمان با رشد‌هاي 5/38 و
1/34 درصد در رديف اول قرار دارند.روند جديدي که در بازار فولاد در سال‌هاي
اخير شکل گرفته است، ادغام بنگاه‌هاي بزرگ و کوچک فولادسازي در جهان است.
ادغام شرکت‌هاي بزرگ فولادسازي در جهان در سال‌هاي اخير بر درجه تمرکز
بازار افزوده است که اين امر باعث شده است تا شرايط رقابتي در بازار فولاد
حکمفرما نباشد و قيمت‌گذاري فولاد را تحت تاثير قرار دهد.
ليست شرکت‌هاي
بزرگ توليد‌کننده فولاد در جهان به خوبي نشان مي‌دهد که شرکت چند مليتي و
بزرگ با اختلاف بسيار زياد نسبت به ساير شرکت‌ها بيشترين توليد فولاد در
جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
مصرف فولاد ايران 200 کيلوگرم
درحالي
که متوسط مصرف سرانه فولاد جهان 130 کيلوگرم است اما مصرف سرانه فولاد
ايران بيش از 200 کيلوگرم است که البته اين امر نشان دهنده رشد شتابان
اقتصادي کشور است.
عمده‌ترين مصرف‌کنندگان فولاد نيمه ساخته در داخل کشور شامل فولاد مبارکه، ذوب آهن اصفهان، نورد لوله اهواز و فولاد کاويان است.
ميزان
توليد فولاد در برنامه‌هاي دوم، سوم و چهارم توسعه از روندي افزايشي
برخوردار بوده است به طوري که ميزان توليد فولاد در کشور از حدود هفت
ميليون تن در پايان برنامه دوم توسعه به حدود 9ميليون تن در پايان برنامه
سوم توسعه، در سال 83 و به حدود 15 ميليون تن در پايان برنامه چهارم توسعه
در سال 88 رسيده است. ميزان توليد فولاد در پايان برنامه پنجم 14 ميليون تن
پيش بيني شده است که با توجه به پيش‌بيني تقاضاي مصرف 29ميليون تن در
پايان سال 88 طرح‌هاي افزايش ظرفيت فولادسازي در دستور کار دولت و
بخش‌خصوصي براي پر کردن اين خلاء قرار گرفته است.از اين ميزان خلاء سهم
دولت حدود پنج ميليون تن در سال، طرح‌هاي توسعه در واحدهاي دولتي- خصوصي
موجود حدود 5/2 ميليون تن در سال و طرح‌هاي جديد فولادي که به بخش‌خصوصي
واگذار خواهد شد معادل 4/5 ميليون تن در سال خواهد بود. با توجه به اين
تقسيم‌بندي سهم بخش‌خصوصي حداقل هفت ميليون تن در سال خواهد بود.طرح‌هاي
افزايش ظرفيت فولادسازي بخش دولتي شامل افزايش ظرفيت ذوب آهن اصفهان از
2/2 به 6/3 ميليون تن، افزايش ظرفيت فولاد‌مبارکه اصفهان از 2/4 به 2/6
ميليون تن، افزايش ظرفيت فولاد خوزستان از 2/2 به 2/4 ميليون تن است.
تامين
سرمايه لازم براي اجراي اين طرح‌ها همگي به روش فاينانس و باي باک است.در
طرح‌هاي توسعه واحدهاي دولتي – خصوصي مي‌توان به افزايش ظرفيت طرح‌هاي
فولاد خراسان، فولاد تربت حيدريه، فولاد آلياژي ايران و نورد و لوله اهواز
اشاره کرد که طي اجراي اين طرح‌ها ظرفيت واحدهاي يادشده از 800 هزار تن در
سال به 475 ميليون تن در سال خواهد رسيد.
منبع: موج