ایمنی سازی بخش‌های مختلف شامل بخش بهداشت و محیط زیست به همراه تهیه و تامین مواد اولیه مورد نیاز تولید هم زمان با هوشمند سازی فرآیند آن جهت جلوگیری از اثرگذاری هر نوع بحران ناشی از فشارهای بین‌المللی شامل تحریم‌ها و …، آینه‌ای است که می تواند با اولویت بخشی به آن‌ها، زمینه بروز هر نوع پیشامد و بحران احتمالی را به زیر صفر درصد کاهش داد. در این میان، شرکت فولاد خوزستان به عنوان یک شرکت های بزرگ فولادی در کشور که بسیاری از کارشناسان، آینده‌ای متفاوت و اثرگذار در صنایع فولادی برای آن تصویر می کنند، همواره با تبیین استراتژی‌های لازم در زمینه کنترل بحران‌ها، رشد قابل توجهی طی سه دهه اخیر در زمینه تولید، تکنولوژی و محیط زیست داشته است. به نظر می رسد با تداوم این روند و ارتقای نقش این شرکت در مقابله با بحران‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، دور از انتظار نیست که در آینده‌ای نزدیک، شرکت فولاد خوزستان به عنوان ناو صنایع فولادی خاورمیانه شناخته شود.
تصفیه و بازیافت پساب های صنعتی، فاضلاب های بهداشتی، مدیریت پسماند، حذف گازهای مخرب برای لایه ازون، جایگزینی روغن‌‌های حاوی ترکیبات PCB، حذف آزبست و توسعه فضای سبز، جزو اقدامات مهم این شرکت برای حفظ و تقویت ایمنی تولید، محیط زیست و پیشگیری از بروز هرگونه بحران در این زمینه به حساب می‌آید.
به نظر می‌رسد وقوع و مدیریت بحران‌ها به صورت انضمامی، می تواند آغازکننده راهی باشد که بسیاری آن را به عنوان راه پیشگیرانه در مسیر تولید پایدار صنایع مختلف عنوان می کنند. از دیرباز تا به امروز که زندگی بشر با تولیدات صنعتی و معدنی وابستگی معناداری یافت، تلاش برای کنترل و حل مسالمت آمیز چالش‌های تولید به عنوان ضرورت تمام نشدنی به طرح نخست سیاست گذاری های صنعتی کشورها بدل شد. این موضوع در دنیای امروز زمانی می تواند به یک غفلت تمام نشدنی تبدیل شود که سیاستی پیرامون پیشگیری در قبال بحران‌های احتمالی آینده اتخاذ نشود.
اگر به رابطه صنایع فولادی (به عنوان صنایعی خاص و استراتژیک) و بحران‌های احتمالی، نگاهی اجمالی صورت بگیرد، به طور قطع می‌توان چالش‌هایی را در این زمینه جستجو کرد که عدم توجه به آن می تواند بحران‌های مختلف شامل بحران‌های تولیدی و زیست محیطی را به وجود آورد. برای جلوگیری از وقوع آن‌ها و به نوعی پیگیری از تبعات آن، لازم است به چند بخش مانند ایمنی ، مواد اولیه، ماشین آلات تولیدی و فروش محصولات توجه ویژه‌ای نشان داد. برای فهم موضوع فوق، به اقدامات استراتژیک شرکت فولاد خوزستان به عنوان یکی از نمونه شرکت‌های بزرگ فولادی در کشور پرداخته می‌شود تا از این طریق ضمن دستیابی به چگونگی مواجهه یک شرکت بزرگ با بحران‌های احتمالی، اثرگذاری اقدامات فوق را در این زمینه مورد ارزیابی و بررسی قرار داد.
ایمنی در فولاد خوزستان در قامت مدیریت بحران
بررسی شاخص‌های ایمنی و بهداشت در یک شرکت بزرگ فولادی، مولفه‌های متعددی را دربر می‌گیرد که نظافت، رفتارهای ایمن، نظم و ترتیب، بهداشت صنعتی، ایمنی ماشین آلات، مسیرهای عبور و مرور و ایمنی حریق در کنار کمک های اولیه، به عنوان مولفه های ایمنی و بهداشت در شرکت های فولادی محسوب شود. از این نظر، می‌توان ضمن ارزیابی دقیق و تخصصی شرکت‌ها، وضعیت آن‌ها را در زمینه مدیریت ایمنی جهت پیشگیری و مقابله با بحران‌های احتمالی، مورد سنجش قرار داد.
با استقرار سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط‌‌زیست در شرکت فولاد خوزستان به همراه اخذ گواهینامه های مرتبط، کلید پیشگیری و مدیریت بحران در این زمینه به صدا درآمد. به مرور و با تقویت زیرساخت های ایمنی، توجه به بهبود وضعیت ایمنی و محیط زیست در فولاد خوزستان، بیش از پیش افزایش پیدا کرد؛ به طوری که می‌توانست تضمینی برای جلوگیری از پیشامدها و بحران‌های احتمالی در آینده پیش رو باشد.
تصفیه و بازیافت پساب‌های صنعتی، فاضلاب‌های بهداشتی، مدیریت پسماند، حذف گازهای مخرب برای لایه ازون، جایگزینی روغن‌‌های حاوی ترکیبات PCB، حذف آزبست و توسعه فضای سبز، جزو اقدامات مهم این شرکت برای حفظ و تقویت ایمنی تولید، محیط زیست و پیشگیری از بروز هرگونه بحران در این زمینه به حساب می‌آید. به طوری که می توان به اجرایی شدن بیش از 95 پروژه ایمنی و زیست محیطی در فولاد خوزستان طی بازه زمانی 1381 تا 1397 اشاره داشت. از میان این تعداد پروژه، 80 طرح به طور انحصاری به موضوع کنترل انتشار گرد وغبار اختصاص یافت که سهم آن حدود 84 درصد کل پروژه‌های مذکور است.
آمارها پیرامون تولید این شرکت نشان می دهد که با عملیاتی سازی پروژه‌های ایمنی و محیط زیست، میزان تولید فولاد خوزستان در بازه زمانی 1376 تا 1396، 65 درصد رشد داشته است که زمینه کاهش 88 درصدی بحران‌ها را طی بازه مذکور فراهم آورد. همچنین توجه این شرکت باسابقه به درجه بندی پایش ماشین‌آلات نشان داد که عزم بلندی برای توسعه ماشین‌آلات مطابق با زیست بوم منطقه وجود دارد و این در بلندمدت به کاهش بحران‌های ایمنی و زیست محیطی منجر خواهد شد. با این حال باید درنظر داشت که تمام این اقدامات تحت هشت کارگروه تخصصی تشکیل شده در فولاد خوزستان هویت یافته است که شامل کارگروه ایمن سازی جرثقیل‌های ثابت، جرثقیل های موبایل، نواره نقاله ها، کار در ارتفاع، انفجار و اشتعال، خطرات برق گرفتگی، کارگروه برخورد، تصادف و اشیاء رها شده به همراه ایمن سازی خطرات مسمویت‌ها و خفگی می‌شود.
به نظر می‌رسد موارد فوق در کنار ایجاد ایمنی چند لایه، استقرار سیستم‌های IT شامل ارزیابی ریسک به همراه تهیه برنامه‌ها، فیلم‌ها، کتاب‌های آموزشی و 10 دستور‌العمل لازم الاجرا در مسیر ایمنی طی سال جاری، می‌تواند به توسعه ایمنی مجموعه فولاد خوزستان جهت پیشگیری از بروز هر نوع بحران احتمالی در آینده منجر شود.
مواد اولیه فولاد خوزستان در ساحت مدیریت بحران
تامین مواد اولیه به عنوان ضرورت تولید، یکی از مولفه‌های مهم در شرکت های فولادی است که در صورت فقدان آن، می تواند چالش‌ها و بحران‌های جبران ناپذیری را متوجه شرکت‌ها نماید. بحرانی که اگر استراتژی مناسبی جهت خنثی‌سازی چالش‌های احتمالی اتخاذ نشود، بی‌شک دشواری‌های متعددی را برای نهادها و سازمان‌های مختلف به وجود خواهد آورد.
فولاد خوزستان به عنوان یک شرکت مهم و بزرگ فولادی، همواره در برابر چالش‌های به وجود آمده در زمینه مواد اولیه، استراتژی‌های مختلف و متنوعی را اتخاذ کرده است تا ضمن جلوگیری از تبدیل شدن چالش به یک بحران، زمینه را برای تولید و تامین مواد اولیه صنایع پایین‌دستی صنعت فولاد آماده سازد. هدفگذاری این شرکت در زمینه جلوگیری از وجود هر نوع بحران در این زمینه بر سه مولفه استوار است که در راستای تامین مواد اولیه و انرژی مورد نیاز تولید به کار گرفته می‌شود. تامین بار فلزی شامل کنسانتره سنگ آهن، آهن قراضه، آهن اسفنجی، تامین مواد نسوز شامل انواع خاک، آجر و قطعات ویژه به همراه سایر مواد اصلی شامل انواع فروآلیاژها، الکترود گرافیتی، مواد کمکی و افزودنی‌های غیرفلزی، کمک ذوب و گدازآورها، انواع کاتالیست و مواد شمیایی، جزو مولفه‌های این شرکت برای تامین مواد اولیه در کنار انرژی تولید به حساب می‌آید.
سیاست استفاده بهینه از مواد و تجهیزات در کنار تعمیرات و نگهداری به همراه بومی سازی قطعات و تجهیزات مورد نیاز تولید، زمینه را برای کاهش ریسک تولید محصولات این شرکت کاهش داده است. در واقع، شرکت فولاد خوزستان برای جلوگیری از هرگونه پیشامد ناگوار در زمینه تولید، مبنای خود را بر توسعه طرح‌های جدید از طریق تسریع در احداث به موقع آن‌ها به همراه ارتقای بهره وری تجهیزات موجود می‌گذارد. به طور نمونه، طرح افتتاح واحد زمزم 3 شامل تولید آهن اسفنجی مورد نیاز شارژ فلزی کوره‌ها به همراه بهره برداری از واحد ریخته گری اسلب در راستای تولید اسلب‌های عریض و متنوع سازی سبد محصولات، از جمله اقدامات مهم فولاد خوزستان در راستای جلوگیری از هرگونه بحران مواد اولیه محسوب می‌شود.
فولاد خوزستان، تحریم‌ها، مدیریت بحران
وجود تحریم‌ها در هر سطحی می‌تواند به عنوان یک چالش بالقوه برای شرکت های فولادی محسوب شود. این نوع چالش عمدتا کل زنجیره تولید شامل تامین مواد اولیه تا فروش محصولات را درگیر خود خواهد کرد. از این رو، عمده اقدام شرکت فولاد خوزستان در راستای مقابله با بحران‌های احتمالی ناشی از اعمال تحریم‌های بین‌المللی، تکمیل زنجیره ارزش (از سنگ‌آهن تا نورد) است. از طرفی، دسترسی این شرکت به آب‌های آزاد، راه‌آهن جنوب به شمال و بالعکس به همراه وجود جاده‌های ترانزیتی، سه عنصر مهمی هستند که می‌توانند علاوه بر ایجاد مزیت رقابتی برای فولاد خوزستان نسبت به سایر شرکت‌ها در عرصه داخلی و خارجی، زمینه استراتژیک مناسبی برای مقابله با تحریم‌های بین‌المللی به وجود آورد. از این رو، مزیت این شرکت در زمینه حمل و نقل که یکی از چالش‌های مهم تولید محصولات فولادی در عصر تحریم‌ها به حساب می‌آید، همواره به عنوان نقطه قوت شرکت فولاد خوزستان درنظر گرفته شده است.
آمارهای این شرکت طی سال‌های اخیر در زمینه صادرات محصولات تولیدی نشان می‌دهد که عمده تولیدات از طریق خطوط ریلی به بندر امام و از آنجا صادر شده است که تاکید مضاعف بر مزیت رقابتی قابل توجه این شرکت به حساب می‌آید. همچنین وجود شرکت حمل و نقل چند وجهی فولاد لجستیک (یکی از شرکت‌های تابعه فولاد خوزستان) نشان از اهمیت موضوع حمل و نقل در صنعت فولاد به ویژه در زمینه حمل و نقل مواد اولیه و محصولات است که در بلند مدت می‌تواند از بروز هر نوع چالش و بحران احتمالی جلوگیری به‌عمل آورد.
فولاد خوزستان، چشم انداز، مدیریت بحران
تاریخچه فولاد خوزستان نشان می دهد که از زمان بهره برداری تا امروز، بیش از 68 میلیون تن محصولات مختلف توسط این شرکت به مرحله تولید رسیده که حدود 20 میلیون تن از این مقدار به 28 کشور دنیا صادر شده است. بررسی این موضوع در میان آمارهای سال 1399 می‌تواند به تصویر شفاف و مثبت عملکرد این شرکت در زمینه مقابله با تحریم‌ها و کمک به مدیریت بحران یاری رساند. حجم صادرات بیش از 1.5 میلیون تن طی یازده ماهه نخست سال 1399 در کنار ارزآوری برای کشور، از جمله دستاوردهای فولاد خوزستان در دوره بحرانی امروز است.
با این حال طبق سند استراتژیک فولاد خوزستان، برنامه و نقشه راه این شرکت بر اساس ظرفیت 13.6 میلیون تن به همراه تکمیل زنجیره ارزش در بالادست و پایین دست، تهیه و تبیین شده است. به نظر می‌رسد با روندی که این شرکت در شرایط امروز دنبال می کند، دور از انتظار نیست که در آینده‌ای نه چندان دور به ناو صنایع فولادی خاورمیانه تبدیل شود.