معلوم نیست خاک طلا از کدام استان سرقت شده و چگونه کیلومترها راه را بدون مزاحمت و بازرسی پیموده تا به تهران رسیده و در گوشه و کنار انبارهای تهران دپو شده تا در این میان به دست کسانی برسد که هیچگونه آشنایی با اصول اولیه استحصال طلا ندارند و حتی خاک آن را هم نمی‌شناسند و نمی دانند سیانوری که در استحصال طلا به کار برده می‌شود تا چه حد برای آنها و محیط زیست خطرناک است. این روزها اینترنت و آپارات پر از فیلمهای چگونه طلا را در خانه استحصال کنیم به این آدمهای ناشی کار را یاد می‌دهد و سارقین خاک طلا بی‌زحمت با موتور نمونه بار را به مشتریان مختلف می‌رسانند.
سارقین رصد می شوند
دکتر محمدرضا خالصی دانشیار دانشگاه تربیت مدرس در گفتگو با دنیای معدن درباره پدیده سرقت خاک طلا از معادن گفت : به موضوع بسیار مهمی اشاره کردید. متاسفانه چندسالی است به خصوص در یکی دو استان که چند معدن طلا وجود دارد و بخشهایی دارند که بسیار پرعیار است به کرّات سرقت خاک طلا مشاهده شده است.
وی افزود : برخی قسمت‌های پرعیار تا 500 گرم طلا در تن دارند که اگر به قیمت امروز حساب کنیم 750 میلیون تومان ارزش دارد.
خالصی با بیان اینکه آوردن یک تن خاک طلا از معدن تا روستا کار سختی نیست و نهایتا با ده راس قاطر می‌توانند در یک شب می‌توان به ده حمل کرد، گفت: روستاهایی در این استان‌ها هستند که مردم روستا درگیر فرآیند استحصال طلا شدند. آنها خاک را از معادنی که یا مالکین خصوصی دارد یا غیرفعال است سرقت می‌کنند.
وی تصریح کرد: البته زمانی این خاکها در سطح گسترده‌ای در سراسر کشور در حال خرید و فروش بود اما با پیگیری سازمانهای قضایی و اطلاعاتی خیلی کمتر شده و حتی کسانی در تهران چند صد تن خاک طلا دپو داشتند.
رئیس هیات مدیره شرکت طلابران با بیان اینکه عیار معادن معمولی طلا نهایت یک تا دو گرم طلا در یک تن است اما بعضی معادن که عیار بالا یا رگه پرعیاری دارند مورد سرقت بیشتری قرار می‌گیرند و به همین دلیل مراقبت و رصد این معادن بسیار مهم است.
خالصی با اشاره به اینکه در حال حاضر ریسک برخورد قانونی با سارقین خاک طلا صد در صد است اظهار داشت: اگر برخی دستگیر نمی‌شوند به معنای عدم اطلاع سازمانهای ذیربط نیست و متخلفان همین الان هم شناخته شده‌اند و حتما در زمان مقررش دستگیر می‌شوند.
روستاها دست به کار شده‌اند
وی افزود : با این حال اتفاق جدیدی رخ داده که نیازمند برخورد و رصد جدی مسئولان دارد و آن این است که در گذشته خیلی‌ها که در کار جابجا کردن خاک و فروش آن به رقم پایینی به واسطه هستند، حالا طوری شده که روستاها فرآیند استحصال طلا را یاد گرفته‌اند و در همان روستا به کار استحصال طلا می‌پردازند اما چون فرآیند خطرناکی است و جدا از آلودگی‌های زیست محیطی می‌تواند برای خود آنها و سلامت دام و طیور و ساکنین روستا هم بسیار خطرناک باشد نیازمند رصد و برخورد قانونی جدی با این متخلفان هستیم.
وی ادامه داد : از آن گذشته خرید و فروش سیانور به این شکل خطرناک است باید مورد توجه مراجع رسمی و قضایی باشد ضمن اینکه اموال و دارایی‌های معدنداران نیز باید حفظ شود. حفظ این اموال در اصل حفظ بیت‌المال است چرا که معدندار حقوق دولتی خود را به دولت پرداخت می‌کند و این حقوق صرف امور جاری کشور و برای رفاه همین مردم هزینه می‌شود.
روشهای استحصال طلا بدون سیانور
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس به نکته دیگری اشاره کرد و گفت : به خاطر مصرف سیانور در استحصال طلا یکسری نگرانی‌های زیست محیطی وجود دارد که این نگرانی‌ها عمدتا لازم نیست اگر فرایند به صورت فنی و توسط کارخانه‌های متخصص انجام شود. در این صورت کار در این کارخانه‌ها از بسیاری صنایع دیگر ایمن تر است و نزدیک به صفر است. مشکل آنجا است که ممکن است در معادن غیررسمی که اصول و ضوابط را رعایت نمی‌کنند یا معادنی که احیانا پاسخگو نیستند چون کسی معدنشان را نمی‌تواند ببندد، خطاهایی اتفاق می‌افتد. بخش خصوصی در صورت تخلف بلافاصله پلمب می‌شود. اگر کار توسط متخصصان امر انجام شود ریسک معدنکاری و استحصال بسیار پایین است و مشکلات فرآیندهای اسیدی را ندارد.
دکتر خالصی در ادامه توضیح داد: فرآوری طلا از کانه‌های آن به چند روش از جمله سیانیداسیون، ملقمه‌سازی و گداختن، استحصال شده و تصفیه و خالص‌سازی با الکترولیز صورت می‌گیرد. در حقیقت اگر طلا آزاد باشد روش استخراج آن به صورت ثقلی، پیش فرآوری و روش نهایی آن آمالگاسیون خواهد بود.
وی افزود: اگر طلا به صورت ترکیب با کانی‌های دیگر باشد فرآوری مشکل‌تر و پیچیده‌تر است و هزینه فرآوری آن بالا خواهد رفت. در ایران نیز به دلیل اینکه خاک و کانسنگ حاوی طلا عیار پایینی دارد به‌طور عمده به دو صورت سیانیداسیون و گداختن خالص‌سازی می‌شود که روش نخست، حرفه‌ای‌تر است و به وسیله افراد حرفه‌ای انجام می‌شود و روش دوم گداختن در کوره به صورت سنتی است. با این حال اگر از معادن سرقت شود، از روش دوم استفاده می‌شود و طلا در کوره‌هایی که برای ذوب هرگونه ماده معدنی مناسبند و کمتر نظارتی بر آنها می‌شود، ذوب خواهد شد. با این حال این روش مقرون به صرفه نیست و تنها زمانی که نرخ طلا بالا می رود صرفه اقتصادی بالاتری دارد که بیشتر این اتفاق رخ می‌دهد.